مروری بر آخرین خطبه امام علی(ع) قبل از شهادت
شناسه خبر: 76375 سرویس: فرهنگی
حضرت در انتهای آخرین خطبه خود یاران را به جهاد وصیت کرده و با صدای بلند می‌فرماید: " ای بندگان خدا، بر شما باد جهاد، من امروز اردو می‌زنم و هر کس که خواهان رفتن به میدان جهاد است، آماده قیام شود."
فرارسیدن شهادت امیرالمومنین(ع) و شب‌های قدر فرصتی به انسان می‌دهد که به افکار و سخنان گهربار آن بزرگوار بیندیشیم. یکی از مهمترین خطبه‌های امام علی(ع) که کمتر هم به آن توجه شده، خطبه 182 نهج البلاغه است. به گفته بسیاری از شارحین، این خطبه، آخرین خطبه حضرت قبل از شهادت است. از این جهت، می‌توان آن را نوعی وصیت نامه سیاسی – عبادی امام علی(ع) دانست.
برای فهم درست خطبه 182، ابتدا باید شرایط ارائه و شأن بیان آن را بررسی کنیم. این خطبه در زمانی ارائه می‌شود که لشکریان امام(ع) شرایط خوبی ندارند. معاویه در شام قدرت بسیاری گرفته و یک یک یاران و فرستادگان امام(ع) را به شهادت می‌رساند. مالک اشتر نخعی و محمد بن ابوبکر در مصر به شهادت رسیده و اکنون این منطقه مهم سوق الجیشی به دست عمرو عاص افتاده است. از طرف دیگر، ابن عباس و سایر والیان آن حضرت در ممالک و اقالیم اسلامی به خصوص بصره به مشکل برخورده اند و نمی‌توانند مانع نفوذ سیم و زر معاویه شوند.
در همین حال، امام(ع) و لشکریانش تازه از جنگ نهروان خلاصی یافته و با سربازان باقی مانده قصد حمله به شام را دارند. با وجود این، یاران سستی کرده و تمایلی به جنگ ندارند. بسیاری از آنها داغدار بودن و از دست دادن عزیزان و دوستانشان در جنگ نهروان را بهانه می‌کنند.
با همه این اوصاف، امام(ع) تصمیم به نبرد نهایی با معاویه گرفته اند؛ چرا که می دانند هر لحظه تاخیر موجب نفوذ بیشتر و بیشتر این زخمی چرکین در عالم اسلام می‌شود. این می‌شود که در آخرین روزهای پربرکت حیاتشان، در میدان جنگی کوفه بر بالای تخته سنگی این خطبه را بیان می‌کنند.
خطبه آخرین امیرالمومنین(ع)؛ از یاد شهدا و یادآوری سنت‌ها تا دعوت به جهاد
نوف بکالی نقل می‌کند که امیر المومنین(ع) با لباسی پشمین، حمایل شمشیر با لیف خرما ساخته و بر دوش انداخته و نعلین از جنس لیف به پا کرده با علامت سجده در پیشانی و زانوان کوره بسته بالای سنگ رفته و فرمودند:
"سپاس خدای را سزاست که سرانجام بندگان و امور جهان به سوی اوست. او را برای احسان فراوان، برهان روشن و کَرَم روزافزونش می‌ستایم.
ای مردم، من پندهای پیامبران را به گوش شما رساندم و آنچه را که جانشینان آنان به آیندگان رسانده بودند برایتان بازگو کردم. شما را ادب کردم، اما پند نگرفتید. شما را با سخنان بازدارنده به پیش راندم، ولی زیر بار نرفتید.
شما را به خدا، آیا در انتظار پیشوایی جز من هستید که راه را برای شما هموار سازد و شما را به راه حق رهبری کند؟ برادران ما که خون‌شان در صفین ریخته شد زیان نکردند، زیرا چنین روزی را ندیدند تا جام‌های غصه را بنوشند و آب گِل آلود این نهر زندگانی را بیاشامند. به خدا سوگند، آنان به لقای خدا راه یافتند و خدا نیز پاداش آنان را کامل ساخت و آنان را در دیار امن خود جای داد."
سپس امام علی(ع) در کلمات و جملاتی احساسی ادامه می‌دهند:
"کجا رفتند برادران من که در راه حق گام برداشتند و در آن راه جان سپردند؟! کجاست عمّار؟ کجاست ابن تّیهان؟ کجاست ذوالشهادتین؟ کجایند همانند آنان و برادرانشان که بر عزم و نیّت خود استوار بودند؟"
(هر سه بزرگواری که نام آنها رفت از اصحاب بزرگ پیامبر(ص) و امام علی(ع) و از شهدای جنگ صفین هستند)
طبق گفته راویان در این لحظه امام با دست خود بر محاسن خود زده و مدتی طولانی گریستند(ثُمَّ ضَرَبَ بِيَدِهِ [إِلَى] عَلَى لِحْيَتِهِ الشَّرِيفَةِ الْكَرِيمَةِ فَأَطَالَ الْبُكَاءَ). آن گاه فرمودند:" دریغا دریغ از برادرانی که قرآن خواندند و آن را استوار کردند، فرائض و واجبات را بعد از آنکه در آن اندیشیدند، به پا داشتند؛ سنّت ها را زنده، و بدعت‌ها را رد کردند؛ به جهاد با دشمن فراخوانده شدند و این دعوت را پاسخ گفتند؛ آنان که به رهبر خود اعتماد و از او پیروی کردند."
حضرت در انتها یاران خود را به جهاد وصیت کرده و با صدای بلند و رسا می‌فرماید: " ای بندگان خدا، بر شما باد جهاد، من امروز اردو می‌زنم و هر کس که خواهان رفتن به میدان جهاد است، آماده قیام شود."
روایت نوف بکالی از حوادث بعد از این خطبه
نوف پایان این روایت را چنین شرح می‌دهد: "برای حسین بن علی(ع) 10 هزار سرباز، برای قیس بن سعد 10 هزار سرباز، برای ابو ایوب نیز 10 هزار سرباز و برای دیگران هم بیش و کم نفراتی آماده شد و امام مهیای بازگشت به صفین بود و جبهه نیامده بود که ابن ملجم ملعون او را ضربت زد. لشگریان برگشتند و ما چون گوسفندانی بودیم که چوپان خود را از دست داده و گرگ ها از هر طرف برای دریدن آماده!"
منبع: خبر فوری