عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا امکان استفاده از تعرفه‌های تجاری، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تسهیل روابط اقتصادی با کشورهای اتحادیه را فراهم می‌کند.

دلیل پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا

اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) یک اتحادیه اقتصادی بین‌المللی است که از کشورهای منطقه شمالی اوراسیا تشکیل شده است. این اتحادیه در سال 2014 / 1392 بر اساس پیمان سه کشور بلاروس، قزاقستان و روسیه آغاز به کار کرد و در سال 2015 / 1393 کشورهای ارمنستان، و قرقیزستان نیز به‌طور رسمی به آن پیوستند.

از جمله اهداف کلیدی این اتحادیه، افزایش رقابت‌پذیری و همکاری بین اقتصادهای عضو و نیز توسعه پایدار و به دنبال آن، افزایش سطح زندگی در کشورهای عضو است.

اتحادیه اقتصادی اوراسیا امکان تحرک آزاد کالا، سرمایه، نیروی کار و خدمات را بین کشورهای عضو فراهم می‌کند و در زمینه سیاستگذاری مشترک در حوزه اقتصاد کلان، حمل و نقل، صنعت، کشاورزی، انرژی، تجارت خارجی و جذب سرمایه برای اعضا فعالیت می‌کند و نیز به تنظیم‌گری فنی در حوزه رقابت‌پذیری و آنتی‌تراست می‌پردازد. این اتحادیه برخلاف اتحادیه اقتصادی اروپا که یک واحد پولی مشترک را به رسمیت شناخته، درباره یکسان‌سازی واحد پول کشورهای عضو، تصمیمی نگرفته است.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 / 1370 بسیاری از جماهیر تازه تأسیس منطقه اوراسیا با مشکلات اقتصادی مواجه شدند. حدود 25 سال پیش، نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهوری قزاقستان برای اولین بار، ایده تأسیس یک اتحادیه متشکل از کشورهای منطقه را مطرح کرد و پس از یک سال، پیش‌نویس طراحی شده توسط سه کشور بلاروس، قزاقستان و روسیه مورد پذیرش قرار گرفت و به‌دنبال آن، زمینه همکاری‌های آزاد اقتصادی بین این کشورها فراهم شد.

در طول دهه گذشته، توافق‌های متعددی بر پیمان اولیه اضافه شد و روابط اقتصادی کشورهایی را که پیش از این، عضو اتحاد جماهیر شوروی بودند تقویت کرد و در سال 2010 / 1389 بیانه‌ای بین این سه کشور امضا شد که بر اساس آن، منطقه اقتصادی جداگانه‌ای بین کشورها شکل گرفت که می‌توان از آن به‌عنوان پایه اتحادیه اقتصادی اوراسیا یاد کرد. دو سال بعد از امضای این بیانیه، تحرک آزاد کالا، خدمات، نیروی کار و سرمایه بین این کشورها آغاز شد و در سال 2014 / 1392 اتحادیه اقتصادی اوراسیا به‌طور رسمی معرفی شد.

ویژگی‌های اقتصادی- اجتماعی اتحادیه

همکاری با EAEU، امکان ارتباط تجاری با جمعیتی حدود 184 میلیون نفری را فراهم می‌‌کند. جمعیت فعال اقتصادی در منطقه این اتحادیه 94.3 میلیون نفر هستند و تولید ناخالص داخلی منطقه در مجموع 1.9 هزار میلیارد دلار است که 3.2 درصد GDP جهان را تشکیل می‌دهد.

در بخش انرژی، مجموع تولید نفت کشورهای عضو حدود 634 میلیون تن است که با سهم 14.5 درصدی در جهان، رتبه اول را دارد. در تولید گاز نیز مجموع کشورهای عضو با تولید حدود 745 میلیون متر مکعب، رتبه دوم تولید گاز جهان را به خود اختصاص داده‌اند و از نظر تولید برق، رتبه چهارم جهان را با تولید 1.255 میلیون کیلووات بر ساعت دارند.

ارزش تولیدات کشاورزی اتحادیه 123.9 میلیارد دلار است که 5.5 درصد کل تولیدات کشاورزی جهان را تشکیل می‌دهد. کشورهای عضو در مجموع رتبه پنجم تولید غلات و حبوبات و رتبه سوم تولید شیر جهان را به خود اختصاص داده‌اند. این کشورها در زمینه تولید استیل، کودهای معدنی و چدن نیز جزیی از پنج تولید‌کننده برتر جهان هستند.

اتحادیه از نظر امور زیربنایی و زیرساختی به شبکه ریلی بیش از 109 هزارکیلومتری و 1،712 هزار کیلومتر جاده دسترسی دارد و 86 درصد جمعیت حاضر در منطقه کاربر اینترنت هستند.

به‌دنبال مذاکرات انجام شده درباره پیوستن ایران به این اتحادیه، مجلس شورای اسلامی نیز با تصویب قانونی در هفتم بهمن‌ماه، با پیوستن ایران به این اتحادیه موافقت کرد که بر اساس آن، ایران به مدت سه سال به‌صورت آزمایشی به عضویت این اتحادیه درمی‌آید و پس از آن در صورت توافق انجام شده با ذی‌نفعان، امکان عضویت دائمی ایران در این منطقه آزاد تجاری فراهم خواهد شد.

استفاده از تعرفه‌های ترجیحی، دسترسی به بازار حدود 184 میلیون نفری و نیز امکان جذب سرمایه‌گذاری و مشارکت در بخش‌های مختلف تولیدی، از جمله مزایای پیوستن کشورمان به این اتحادیه هستند و از طرف دیگر، تسهیل روابط تجاری با همسایه شمالی یعنی روسیه، در قالب جدید، فرصت‌های بیشتری را برای صادرکنندگان ایرانی فراهم خواهد کرد.

مجموع صادرات ایران به کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در پایان سال 2017، حدود 670 هزار دلار و مجموع واردات ایران از کشورهای عضو، حدود 819 هزار دلار بوده که نشان‌دهنده تراز تجاری منفی ایران در مبادله با این کشورهاست و شاید بتوان گفت عضویت در این اتحادیه می‌تواند فرصت‌های بیشتری را برای صادرات کالاهای ایرانی و بهبود تراز تجاری ایران با این کشورها فراهم کند.